«ΤΟ ΚΥΜΑ» – Φασισμός ένα εκκολαπτόμενο μικρόβιο

                                                                                     «ΤΟ ΚΥΜΑ»
Φασισμός ένα εκκολαπτόμενο μικρόβιο

Το κύμα έρχεται αργά.  Στην αρχή σαν απαλός υδάτινος κυματισμός.  Πλησιάζοντας προς την ξηρά μεγαλώνει, αρχίζει να δυναμώνει, να αγριεύει, γίνεται τεράστιο και όταν ξεσπά στην ακτή, ουαί κι αλίμονο! Παρασέρνει τα πάντα, μπορεί να γίνει καταστροφικό τσουνάμι και να σπείρει την καταστροφή και τον όλεθρο.

 Αναδημοσίευση από τον Στράτο Κερσανίδη

 Κάπως έτσι ξεκίνησε το φαινόμενο του εθνικοσοσιαλισμού στην Ευρώπη. Ξεκίνησε σαν αστείο, κανείς δεν έπαιρνε στα σοβαρά τον Χίτλερ και τους ομοίους του, και όταν τον πήραν ήταν ήδη αργά.

Θα μπορούσε άραγε να γεννηθεί ξανά; «Έδειχνα ανέκαθεν ένα ειδικό ενδιαφέρον για την ιστορία της ναζιστικής Γερμανίας. Για το αν μπορεί να υπάρξει φασισμός ξανά, για το πώς λειτουργεί το φασιστικό σύστημα, το πώς μπορεί να εκτροχιαστούν οι άνθρωποι από το δρόμο τους», λέει ο σκηνοθέτης της ταινίας «Το κύμα», Ντένις Γκάνσελ. Με αφορμή το βιβλίο του Τοντ Στράσερ, ο οποίος έγραφε με το ψευδώνυμο Μάρτιν Ρούε, «Το τρίτο κύμα», ο σκηνοθέτης βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει αυτόν ακριβώς τον «εκτροχιασμό» των ανθρώπων.

Ένα εφιαλτικό πείραμα

Το 1967, ένας καθηγητής ιστορίας στις ΗΠΑ, ο Ρον Τζόουνς, δέχτηκε την εξής ερώτηση από έναν μαθητή: «με ποιο τρόπο ο γερμανικός λαός αγνοεί τη σφαγή των Εβραίων;». Στη συζήτηση που ακολούθησε οι μαθητές υποστήριξαν πως δεν είναι δυνατόν να ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο με το φασισμό στις ΗΠΑ. Ο καθηγητής αποφάσισε να κάνει ένα πείραμα. Γι μια εβδομάδα οι μαθητές θα λειτουργούσαν με αυστηρή πειθαρχία στην τάξη, υπακούοντας στον αρχηγό –δηλαδή τον ίδιο τον καθηγητή. Δημιούργησαν έναν χαιρετισμό, φόρεσαν τα ίδια ρούχα και πήρανβ ένα όνομα: Τρίτο Κύμα, με σαφή αναφορά στο Τρίτο Ράιχ. Το αποτέλεσμα του πειράματος ήταν συγκλονιστικό. Άρχισε να εξαπλώνεται, οι μαθητές άρχισαν να νιώθουν πως κάπου ανήκουν, οι αντίθετοι αποκλείονταν, άρχισαν να εμφανίζονται φαινόμενα βίας προς τους «αντιφρονούντες».

Ο Ντένις Γκάνσελ, μεταφέρει τη δράση στη Γερμανία –όπου το βιβλίο του Στράσερ, αποτελεί μέρος της διδακτέας ύλης στα σχολέια- όπου ο καθηγητής Ράινερ Βένκερ, ένας προοδευτικός άνθρωπος με αναρχικές ιδέες, αποφασίζει να δείξει στους μαθητές του πως ο κίνδυνος πάντα ελλοχεύει, ο φασισμός καραδοκεί απλά περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες για να «σκάσει μύτη». Αναλαμβάνει, λοιπόν, το ρόλο του Ηγέτη (Φίρερ), οι μαθητές το ρόλο των υπηκόων και το πείραμα ξεκινά. Σύντομα οι μαθητές ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό, πειθαρχούν σε κανόνες που σε άλλες περιπτώσεις δε θα το έκαναν, ντύνονται ομοιόμορφα, επινοούν σήμα και χαιρετισμό, αρχίζουν να νιώθουν μέλη μιας ομάδας, ο φτωχός αρχίζει να νιώθει ίδιος με τον πλούσιο συμμαθητή του, οι άσχημες κοπέλες ίσες με τις ομορφότερες, ο ξένος ίσος με το γερμανό. Όσοι δυσπιστούν εξοστρακίζονται, θεωρούνται απόβλητοι, πέφτουν ακόμη και θύματα βίαιης συμπεριφοράς. Το πείραμα έχει ξεφύγει. Το Τρίτο Κύμα έχει δυναμώσει και δεν αργεί να ξεσπάσει η βία. Φτάνουμε σε ένα φινάλε δραματικό, όπου η σύγκρουση πλέον είναι ανεξέλεγκτη. Ο καθηγητής ζητά να σταματήσουν αφού το πείραμα ολοκληρώθηκε και απεδείχθη πως όλα είναι πιθανά, πως ο φασισμός μπορεί να εμφανιστεί από το πουθενά, αλλά υπάρχουν μαθητές που φοβούνται να μείνουν ξανά μόνοι, έξω από την ομάδα, έξω από την «οικογένειά» του, όπως θεωρούσαν το Κύμα.

Ταινία – γροθιά, μια συγκλονιστική διερεύνηση επάνω στο φαινόμενο γέννησης και ανάπτυξης του φασισμού. Μια ταινία που οφείλουμε να δούμε και να μην αναρωτιόμαστε απλά, για το «πως είναι δυνατόν να ανεβαίνει η ακροδεξιά στην Ευρώπη;».                                                                                          Ανεβαίνει σύντροφοι κι εμείς ας μην κάνουμε ως μωρές παρθένες που δεν καταλαβαίνουμε!